Wat te doen na een overlijden: stappenplan en tips

Wie moet de uitvaart regelen en betalen?

De uitvaart wordt meestal geregeld door de erfgenamen of andere naaste familieleden. Vaak met hulp van een uitvaartverzorger. Als niemand de uitvaart regelt, neemt de gemeente dit over en verhaalt dan de kosten op de erfenis of erfgenamen. Ook kunnen directe (juridische) kinderen of ouders van de overledene de rekening krijgen voor deze kosten. Zelfs als zij geen erfgenamen zijn.

De persoon die de uitvaart regelt, moet ook de kosten aan de uitvaartverzorger voorschieten. Gelukkig dekt een uitvaartverzekering vaak een deel van deze kosten. Deze persoon moet vaak ook beslissen over wat er met het lichaam of de as gebeurt, zoveel mogelijk volgens de wens van de overledene.
Deze kosten kunnen vaak weer verrekend worden met de erfenis. Dit hangt af van de (financiële) omstandigheden van de overledene. Als er voldoende geld in de erfenis zit is dat over het algemeen geen probleem. Zijn er meer schulden dan bezittingen? Dan is dit niet altijd het geval en blijf je soms zelf met de kosten zitten. De uitvaartkosten krijgen wel vaak voorrang op andere schulden in de erfenis.

Welk stappenplan kan ik volgen als een naaste overlijdt?

Bij een overlijden komen veel emoties kijken. In deze moeilijke tijd wil je geen onduidelijkheid over wat je moet regelen. Dit stappenplan helpt je met de praktische zaken bij het overlijden van een naaste:

1. Praktische zaken direct na overlijden:

• Bel een arts: Bij een thuisoverlijden moet je altijd eerst de huisarts of de dienstdoende arts bellen om het overlijden officieel vast te stellen.
• Overlijdensverklaring: Deze wordt door de arts afgegeven en heb je nodig voor de verdere afwikkeling, zoals de uitvaart.

2. Informeer directe familieleden en vrienden over het overlijden.
3. Informeer instanties en bedrijven.

Er zijn diverse instanties en bedrijven die vaak ingelicht worden bij een overlijden. De meest voorkomende hebben we hieronder op een rij gezet:

• Gemeente: de gemeente moet geïnformeerd worden via de overlijdensverklaring van een arts, zodat zij het verlof kunnen geven voor een crematie of begrafenis (of een overlijdensakte kunnen opmaken). Meestal regelt de uitvaartverzorger dit. De persoon die het verlof vraagt (of de persoon die de uitvaartverzorger daarvoor opdracht geeft), moet beslissen over de bestemming van het lichaam (begraven) of de as (bijzetten of uitstrooien). 
• Werkgever: als de overleden dierbare nog werkzaam was dan moet de werkgever geïnformeerd worden.
• Sociale Verzekeringsbank (SVB): voor het stopzetten van eventuele uitkeringen zoals AOW.
• Banken: het melden hoeft niet direct na overlijden, zodat je ook nog tijd hebt om te controleren op de afschriften en alle lopende kosten. Maar wees in die periode voorzichtig met het te snel betalen van rekeningen of schulden van deze bankrekening, omdat je hiermee onbewust de erfenis zuiver kan aanvaarden. Na het melden van het overlijden bij de bank, worden de rekeningen geblokkeerd en gaat het beheer over op de erfgenamen, die dan samen het beheer voeren (tenzij er een zogenaamde executeur is). De bank wil hiervoor soms een verklaring van erfrecht zien van een notaris, als bewijs wie de erfgenamen zijn. Het kan dan weer even duren, voordat je toegang hebt tot de rekeningen. 
• Hypotheekverstrekker: om de situatie te bespreken, vooral als er een hypotheek op de naam van de overledene staat en of de doorlopende lasten kunnen worden betaald de komende tijd.
• Verhuurder: een huurcontract stopt automatisch twee maanden na overlijden. Als erfgenamen kan je een huurcontract ook eerder stopzetten om bijvoorbeeld een maand huur te besparen. Let op: Gooi geen inboedel weg of sla deze eventueel zelf op. Met het wegdoen van spullen (van waarde) kan je namelijk onbewust de erfenis zuiver aanvaarden.
• Energie- en nutsbedrijven: voor het overzetten of stopzetten van contracten.
• Andere instanties: voor het zo snel mogelijk stopzetten van contracten, abonnementen en kosten na overlijden, denk aan telefonie en internet, verenigingen, kranten en tijdschriften en digitale abonnementen zoals Netflix, Spotify, etcetera.

4. Controleer of je erfgenaam bent.
Je kan erfgenaam zijn volgens de wet. Als de overledene een testament heeft gemaakt, kan worden afgeweken van de wet. Daarom controleer je ook altijd op een testament via het Centraal Testamentenregister en vraag je bij een notaris een kopie op.

5. Bepaal of je de uitvaart wilt regelen.
Als je geen erfgenaam of (juridisch) kind of ouder van de overledene of geen executeur (via testament) bent, dan hoef je de uitvaart niet te regelen (of te betalen). Als je de uitvaart wel regelt, zul je de kosten moeten voorschieten en daarna zien terug te krijgen uit de erfenis.

6. Zoek uit of er een uitvaartverzekering is:

• Kijk in de administratie van de overledene naar polissen of check online via het uitvaartverzekeringsregister.
• Vraag de uitvaartondernemer om hulp.
• Bij de meeste verzekeraars kun je navragen of er nog polissen zijn. Je kunt tot slot een verzoek doen bij het Verbond van Verzekeraars, maar hier zijn voorwaarden aan verbonden.

7. Kies een uitvaartverzorger.
Deze regelt meestal de verplichte zaken, zoals verlof bij de gemeente en de overlijdensakte. Vraag ook vooraf een indicatie van de kosten om verrassingen te voorkomen.

8. Plan en voer de uitvaart uit.
Doe dit in lijn met de wensen (voor zover bekend) en (financiële) omstandigheden van de overledene. Bijvoorbeeld:

• De wens van de overledene om een bescheiden en intieme begrafenis te hebben.
• De wens van de overledene om gecremeerd te worden en de as bij te zetten of uit te strooien op een specifieke locatie.
• De wens van de overledene om een specifieke religieuze ceremonie te hebben tijdens de uitvaart.
• De wens van de overledene voor een duurzame uitvaart, zoals een groene begrafenis.
• De wens van de overledene voor een informele herdenkingsbijeenkomst in plaats van een traditionele uitvaart.
• De wens van de overledene om geen bloemen te ontvangen maar in plaats daarvan donaties aan een goed doel.

Het voldoen aan de wensen van een overleden dierbare is fijn. Maar de financiële omstandigheden of situatie van een overledene moeten het wel toelaten om deze kosten te maken. Let in het algemeen ook op dat je geen enorm hoge kosten maakt, zeker als de hoogte van de erfenis en de wensen van een overledene over de uitvaart (nog) niet duidelijk zijn.

9. Controleer de woning op administratie en huisdieren
Controleer of er in het huis van de overledene een administratie aanwezig is. Deze kan (papieren) documenten bevatten. Hiermee kun je nagaan of er nog onbekende bankrekeningen, belastingaangiftes en/of uitvaartverzekeringen zijn. Zorg ervoor dat je deze informatie snel en veilig verzamelt en deel het met andere mogelijke erfgenamen.
Ook kunnen er nog huisdieren in de woning aanwezig zijn. Misschien moet je voor hen tijdelijke opvang regelen. Huisdieren worden beschouwd als juridisch bezit en maken dus deel uit van de erfenis.

Zorg dat je jezelf goed laat informeren en voorkom vervelende verrassingen